Karşınızdaki kişinin yerine kendinizi koyarak empati yapmanız mümkün olmayabilir ancak bunu sağduyu ile yapabilirsiniz. Empati kelimesi iletişim sorunlarında oluşan çözüm için en etkili yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Empati; kişinin olayları değerlendirirken, kendisini karşısındakinin yerine koyarak değerlendirmesi olarak tanımlanır. Ancak bu tanımın ne kadar sağlıklı bir bakış açısını içerdiği tartışmaya açıktır.
Karşımızdaki kişi; yaşadıklarından hiçbir şekilde memnun olmayan, sürekli başkalarını eleştiren, kendinde kusur aramak yerine diğerlerini suçlayan biri olsun. Şimdi bu duruma kendinizi onun yerine koyarak bakınız. Karşınızdaki kişinin yaşadıkları, birikimi, sosyal ve kültürel altyapısı, kavrayışı sizinkinden farklı bir bakış açısına sahip olsun. Onun penceresinden bakmak ve onun gibi düşünmek ne kadar mümkün ve doğru olabilir?
Eğer empati anlayışını sürdürürsek karşımızdaki kişiyi dinleyip ona hak veririz ama karşımızdaki kişiyi anlamak için kendimizi onun yerine koymak yerine farklı bir açıdan bakmak daha iyi olacaktır. Önemli olan da bu bakış açısını kurabilmektir. Ancak o zaman karşımızdakini anlamak mümkün olacaktır. Oysa tavsiye edilen empatide kişinin kendisini onun yerine koyması, konuyu bu şekilde çözmeye çalışması, o sorunun çözülmesine yeterli olmayacak, tersine o sorunun ertelenmesine ve gecikmesine sebep olacaktır.
Sağlıklı bir iletişimin kurulması için sempati ve antipati üzerinde de durulması gerekmektedir. Bu iki kelimenin ortak yönü “Pathos”tur. Grekçe’den gelen bu kelimenin anlamı şu şekilde açıklanır: Duygulandırma yeteneği, acı çekmek, hissetmek, dayanmak, duyular, cefa veya sefa, sabır anlamına gelir. Antipati; bir duygunun karşısında olmak anlamını içerir. Sempati ise; aynı duygunun içinde olmak anlamındadır. Bizim dışımızda kişilerin veya nesnelerin bizde yarattığı etkiyi sempatik duygular olarak algılarız. Duygularımızı harekete geçiren durumlar, bedenimizde serotonin, dopamin vb. mutluluk kimyasallarının salgılanmasına sebep olur. Buradan sevimli, sıcak, cana yakın gibi duygulara ulaşırız.
İlk kez gördüğümüz bir kişiyle kurduğumuz ilişki, hem bizim hem de karşımızdaki kişinin genel karakteristik özellikleri olmak üzere o ana özgü davranışları sonucunda oluşan duyguların hoşumuza gitmesi, ilgimizi çekmesi sempatiyi uyandırır. Ancak nedense oldukça coşkulu başlayan ilişki kısa süre sonra tersine dönmeye hatta ilişki rahatsızlık vermeye başlar ve hemen yerini antipatiye bırakır!
Sempati ve antipati duyuları birbirine bağlı hareket eder. Aynı şeylere farklı zamanlarda farklı tepkiler verilmesinin anlaşılmaması da bu duygu değişikliklerine bağlıdır. Yaptığınız güzellikler göreviniz olurken, en ufak bir eksikliğinizde sizi düşmanı olarak görebilir.
Sempatik ya da antipatik davranışlarımızın nedenlerini bilmek bizi empatiye doğru götürür. Sempatik veya antipatik duygularımızın dışında değerlendirebildiğimiz farklı bir bilince ise sağduyu ile ulaşmak mümkündür. Sağduyu; akla uygun yargılar verme yeteneği, akl-ı selîm, hiss-i selîm. Doğru ile yanlışı birbirinden ayırma ve doğru yargılama gücüdür. Dolayısıyla sağduyuda bence, bana göre, sence, sana göresi yoktur, “olması gereken” vardır. O halde kendimizi başkasının yerine koyarak olayları değerlendirmemiz doğru bir bakış açısına taşımaya yeterli değildir.
EMPATİ+SEMPATİ+ANTİPATİ=SAĞDUYU
Sağduyu en az üç zamanlıdır. Geçmiş, şimdi ve geleceği barındırır. Sağduyuda ne sempatideki pozitiflik ne antipatideki negatiflik ne de empatideki duygudaşlık yoktur. Sağduyu hepsini kapsar fakat tek başına bir taraf değildir. Duygularımızın davranış üzerinden yansımalarının tek bir yönde olmadığından emin olmamız önemlidir. Görmek istediğimiz şekilde mi, yoksa olduğu gibi mi bakmakta olduğumuzun cevabından emin olmak durumundayız. Aksi halde empatinin empozesi sorunların giderilmesinde yeterli olmayacaktır.
Sağduyu iletişimdeki problemlerin çözümündeki en etkili yöntem olacaktır. Karşımızdaki kişiyi anlamak adına onun doğrularını kabul etmek problemleri çözmeyecek, erteleyecektir. Sağduyu aklın mantığında yapmamız gerekeni doğru olanı sağlayacaktır.