Plutchik’in Duygu Çarkıfeleği
Hepimiz duygularımızla hayata başlar ve sürdürürüz. Hayatımızın hemen hemen her anında duygularımız ile düşünür ve konuşur bazen de aldığımız kararlarda duygularımızla hareket ederiz. Duygularımız, insanı insan yapan en önemli olaydır belki de. Duygu kelimesini incelersek bir nesne, olay ya da kişiler tarafından insanın iç dünyasında uyandırdığı izlenim olarak tanımlanabilir. William James, Bernice Lazarus gibi başarılı psikologlar duygular konusunda birçok bakış açıları geliştirmiştir. Robert Plutchik tarafından ortaya çıkıp, geliştirilen duygu çarkıfeleği de tüm bu açıklamalara ünlü bir örnek olarak ortaya çıkmıştır.
Duyguların kategorize edilmesi, gruplara ayrılması ve bir bütün olarak değerlendirilmesinde Plutchik’ın Duygu Çarkıfeleği‘in payı vardır. Plutchik, duygularımızı 8 temel kategoriye ayırmıştır: sevinç, güven, korku, şaşkınlık, üzüntü, tiksinme, öfke ve beklenti. Daha sonra bu 8 temel duyguyu, 3’lü seviyelere ayırmıştır. Görseldeki çarkıfeleğin her bir yaprağında, her bir duygunun 3 ayrı seviyesini de görebilirsiniz.
Plutchik, Duygu Çarkıfeleği’nin yaprakların aralarında kalan duygular için arada kalınan iki yaprağın birleşiminde sınıflandırma yapmıştır. Plutchik İkililer adını verdiği birleşimlerinden bir örnek verecek olursak; sevinç ve güvenin arasında kalan ise sevgidir.
Plutchik, Duygu Çarkıfeleği’inde 1. Kategoride yer alanlara insani duygular, 2. Kategoride olanlara ise zıt duygular olarak tanımlama yapmıştır.
İnsani Duyguların Anlamı
İyimserlik : Beklenti + Sevinç
Umut : Beklenti + Güven
Kaygı : Beklenti + Korku
Aşk : Sevinç + Güven
Suçluluk : Sevinç + Korku
Haz : Sevinç + Sürpriz
Teslimiyet : Güven + Korku
Merak : Güven + Sürpriz
İçlilik : Güven + Üzüntü
Hayranlık : Korku + Sürpriz
Umutsuzluk : Korku + Üzüntü
Utanç : Korku + Tiksinme
Zıt Duyguların Anlamı
Onaylamama : Sürpriz + Üzüntü
İnanamama : Sürpriz + Tiksinme
Hiddet : Sürpriz + Öfke
Pişmanlık : Üzüntü + Tiksinme
Kıskançlık : Üzüntü + Beklenti
Küçümseme : Tiksinme + Öfke
Kinizm : Tiksinme + Beklenti
Marazilik : Tiksinme + Sevinç
Sinirlilik : Öfke + Beklenti
Kibirlilik : Öfke + Sevinç
Baskınlık : Öfke + Güven
Teori’de; duygular, tüm canlıların bütün evrimsel aşamalarında yer alır. Farklı türlerde ve birbirlerinden farklı olarak gelişirler. Duygular, evrimsel hayatta kalma iç güdüsüne hizmet ederler. 8 temel duygu Her birincil duygunun kutupsal olarak zıttı bulunmaktadır. Benzerlik derecelerine göre duygular değişebilir.
